Αυτό που συμβαίνει σήμερα σε πλανητική κλίμακα είναι σίγουρα το τέλος του κόσμου. Όχι όμως –όπως το εννοούν εκείνοι που προσπαθούν να κυβερνήσουν σύμφωνα με τα συμφέροντά τους- με την έννοια της μετάβασης σ’ έναν κόσμο περισσότερο σύμφωνο με τις νέες ανάγκες της ανθρώπινης συνεργασίας.
Τελειώνει η εποχή των αστικών δημοκρατιών, με τα δικαιώματά τους, τα συντάγματά τους και τα κοινοβούλιά τους· πέρα όμως απ’ το νομικό κέλυφος, που σίγουρα δεν είναι ασήμαντο, φτάνει στο τέλος του, πρώτα απ’ όλα, ο κόσμος που ξεκίνησε με τη βιομηχανική επανάσταση και αναπτύχθηκε με τους δύο –ή τρεις- παγκόσμιους πολέμους και με τους ολοκληρωτισμούς –τυραννικούς ή δημοκρατικούς- που τους συνόδευαν.
Εάν οι αρχές και οι εξουσίες που κυβερνούν τον κόσμο θεώρησαν ότι πρέπει να καταφύγουν σε μέτρα και μηχανισμούς τόσο ακραία όσο η βιοασφάλεια και η υγειονομική τρομοκρατία, που τα επέβαλαν παντού και χωρίς επιφυλάξεις, αλλά απειλούν τώρα να ξεφύγουν απ’ τον έλεγχό τους, αυτό έγινε επειδή φοβήθηκαν, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ότι δεν είχαν άλλη επιλογή προκειμένου να επιβιώσουν. Και αν οι άνθρωποι αποδέχτηκαν τα δεσποτικά μέτρα και τους πρωτοφανείς περιορισμούς στους οποίους υποβλήθηκαν χωρίς καμιά εγγύηση, αυτό δεν έγινε μόνο απ’ τον φόβο της πανδημίας, αλλά κατά πάσα πιθανότητα επειδή γνώριζαν, περισσότερο ή λιγότερο ασυνείδητα, ότι ο κόσμος στον οποίο ζούσαν μέχρι τότε δεν μπορούσε να συνεχιστεί, ήταν πάρα πολύ άδικος και απάνθρωπος.
Είναι αυτονόητο ότι οι κυβερνήσεις ετοιμάζουν έναν κόσμο ακόμα πιο απάνθρωπο, ακόμα πιο άδικο· αλλά, σε κάθε περίπτωση, και η μια πλευρά και η άλλη προαισθάνθηκαν με κάποιον τρόπο ότι ο πρώην κόσμος –όπως αρχίζουμε τώρα να τον αποκαλούμε- δεν μπορούσε να συνεχιστεί.
Υπάρχει σίγουρα εδώ, όπως σε κάθε σκοτεινό προαίσθημα, ένα θρησκευτικό στοιχείο. Η υγεία (salute) έχει αντικαταστήσει τη σωτηρία (salvezza), η βιολογική ζωή έχει πάρει τη θέση της αιώνιας ζωής, και η Εκκλησία, συνηθισμένη εδώ και καιρό να συμβιβάζεται με τις κοσμικές απαιτήσεις, έχει συγκατατεθεί περισσότερο ή λιγότερο ρητά σε αυτήν την αντικατάσταση.
Ας μη λυπόμαστε γι’ αυτόν τον κόσμο που τελειώνει, ας μην έχουμε καμία νοσταλγία για την ιδέα του ανθρώπινου και του θεϊκού που τα αδυσώπητα κύματα του χρόνου σβήνουν σαν ένα πρόσωπο από άμμο στην ακτή της ιστορίας.
Με την ίδια αποφασιστικότητα όμως, ας απορρίψουμε τη γυμνή ζωή, βουβή και χωρίς πρόσωπο, και τη θρησκεία της υγείας που μας προτείνουν οι κυβερνήσεις.
Ας μην αναμένουμε ούτε ένα νέο θεό ούτε ένα νέο άνθρωπο – ας αναζητήσουμε καλύτερα, εδώ και τώρα, μέσα στα ερείπια που μας περιβάλουν, μια ταπεινή, απλούστερη μορφή ζωής, που δεν είναι αντικατοπτρισμός, διότι έχουμε ανάμνηση και εμπειρία της, ακόμα κι αν, μέσα μας και έξω από εμάς, οι αντίπαλες δυνάμεις την απωθούν διαρκώς στη λήθη.
text: Giorgio Agamben – Που βρισκόμαστε; Η επιδημία ως πολιτική (κεφάλαιο: “ Για τον xρόνο που έρχεται”), μετάφραση Παναγιώτης Καλαμαράς-Τάσος Θεοφιλογιαννάκος, εκδόσεις Αλήστου μνήμης 2020.
music: Herbst in Peking – Panik, Panik CD, Moloko+ records 2020.
